Тинех атнарсен ӗмӗтленни ҫитрӗ теме пулать — авӑнӑн 14-мӗшӗнче ялта ҫӗнӗ лавкка уҫрӗҫ. Ун хуҫи — Чӑвашпотребсоюзӑн Херлӗ Чутайри уйрӑмӗ. Ҫапла май 700 ытла ҫын пурӑнакан Атнар ялӗ магазинлӑ пулса тӑчӗ.
Лавккине вара нумай пулмасть ҫеҫ тума тытӑннӑччӗ — ҫурла уйӑхӗнчех кунта строительство лессисем кӑна тӑратчӗҫ. Ҫурта туса пӗтерсе хӑт кӗртме строительсене вӑхӑт нумай кирлӗ пулмарӗ — ак вӑл ӗҫлеме те пуҫларӗ ӗнтӗ.
Магазин алӑкне чаплӑ уяв туса уҫма чылай хӑна килнӗччӗ — кунта район пуҫлӑхӗ Юрий Иванов та, вырӑнти ял тӑрӑхӗн ертӳҫи Александр Кузнецов та пурччӗ. Ҫавӑн пекех Чӑвашпотребсоюз правленийӗн председателӗ Людмила Абрамова, Хӗрлӗ Чутай райповӗн предателӗ Александр Степанов килнӗччӗ.
Лавкка Шкулҫум урамӗнче ӗҫлӗ.
Вӗрентекен ҫулталӑкне халалласа республикӑра «Ҫамрӑк ҫемье-2010» конкурс пырать. Ку конкурс ҫамрӑк ҫемьесем хушшинче иртет, мӑшӑрсенчен пӗри е иккӗшӗ те вӗрентӳ тытӑмӗнче вӑй хумалла, вӗсем саккунлӑ мӑшӑрланура тӑмалла. Унсӑр пуҫне мӑшӑр 36 ҫултан аслӑ пулмалла мар.
«Ҫамрӑк ҫемье» конкурс виҫӗ тапхӑрпа иртет. Конкурсӑн пӗрремӗш тапхӑрне икӗ номинаципе йӗркеленӗ: «Чи лайӑх фоторепортаж» тата «Анне, атте, эпӗ — сывӑ ҫемье» видеоролик. Палӑртмалла, «Чи лайӑх фоторепортаж» конкурса Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Тимкинсемпе Ульяновсен ҫемйисем хутшӑнаҫҫӗ. Тимкинсен ҫемйинчен пурнӑҫӑн черчен пайӗ — Татьяна — Питӗркасси шкулӗнче вӗрентекенре ӗҫлет. Ульяновсен ҫемйинчен те ҫавӑн пекех: Инна Шулю шкулӗнче ачасене ӑс парать.
Ҫамрӑк ҫемьесене конкурсра ҫӗнтерме ӑнӑҫу сунатпӑр.
Ҫапла, нумай пулмасть, пӗрремӗш хайлавсем ҫитрӗҫ. Икӗ юмах килчӗ — иккӗшӗ те Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанаш ялӗнчен. Вӗсем малтанхи ӑмӑртусене те хастар хутшӑнатчӗҫ, кӑҫалхине те ирттерсе ямарӗҫ. Шел те, пурне те йышӑнма май ҫук. «Юратнӑ лаша Ҫӑлтӑр» хайлава ҫеҫ илтӗмӗр — ӑна 5-мӗш клас ачи ҫырнӑ пулин те авӑн уйӑхӗнче 6-мӗшне каятех пулӗ терӗмӗр. Тепри вара вырӑсларан куҫарнӑ хайлав ҫеҫ пулчӗ. Асаилтеретпӗр: кӑҫал эпир 1-5 класра вӗренекен шкул ачисен хайлавӗсене йышӑнмастпӑр — вӗсене тӗрӗслеме питӗ хӗн. Ҫавӑн пекех ӑмӑрту йӗрки-шывӗпе килӗшӳллӗн чӑвашла ҫырнӑ хайлавсем ҫеҫ хутшӑнайраҫҫӗ.
«Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса...» интернет конкурса ачасемпе ҫамрӑксене тата чӑваш чӗлхипе литературине, културине вӗрентекенсене литература пултарулӑхне аталантарас, ҫутҫанталӑкри, тӑван тавралӑхра пулса иртекен чи кӑсӑк енсене илемлӗ литература мелӗсемпе уҫса пама хавхалантарас тӗллевпе йӗркеленӗ, вӗрентекен ҫулталӑкне халалланӑ.
Хусанушкӑнь ял тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсем ҫуллахи вӑхӑтра ахаль лармаҫҫӗ — вулавӑшсене, культура ҫурчӗсене юсаҫҫӗ, ҫӗнетеҫҫӗ. Нумай пулмасть Якунекассинчи вулавӑш умӗнче карта тытса тухрӗҫ, керамика плитисенчен тротуар сарчӗҫ, тӑррине тата чӳречисене сӑрласа тухрӗҫ. Халӗ вара черетпе Иккӗмӗш Хурамашри культура ҫуртне тирпей кӳме тытӑнчӗҫ — стенисемпе чӳречисене сӑрлама та ӗлкӗрчӗҫ ӗнтӗ. Ҫурт тӑрринчи шифер тахҫанхиех, ҫавӑнпа ӑна та хальхи вӑхӑтра анлӑ усӑ куракан профнастилпа улӑштарасшӑн.
Ку ӗҫре вӗсене ялти ҫамрӑксем те пулӑшаҫҫӗ — культура ҫурчӗ ытларах вӗсене кирлӗ-ҫке.
Республикӑра «Ҫутҫанталӑка епле упратпӑр» экологи конкурсӗ вӗҫленнӗ. Унта Чӑваш Енри 10 районти 36 вӗренекен хутшӑннӑ. Ачасем тӑван тавралӑх темипе ҫыхӑннӑ харпӑр хӑй ҫырнӑ юптарусене тӑратнӑ. Хӗрлӗ Чутай районӗнчен те хутшӑнакансем пучӗҫ. Ӑмӑрту пӗтӗмлетӗвӗпе Хусанушкӑнь шкулӗн вӗренекенӗ Елена Ярандайкина «Ҫӳҫепе йӑмра» (ертӳҫи — С.Яруткина) ятлӑ ӗҫӗпе виҫҫӗмӗш вырӑна тухнӑ.
Пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче (вӑл кун эрнекуна лекет) Шупашкарти «Mega Galaxy» ятлӑ культурӑпа кану центрӗнче «Чӑваш пики-2010» ӑмӑртӑвӗ иртӗ. Кӑҫал вӑл 4-мӗш хут пулӗ.
Ӑмӑртӑва пурӗ 17-25 ҫулхи 13 хӗр хутшӑнӗ. Йӗпреҫ, Канаш, Комсомольски, Патӑрьел, Сӗнтӗрвӑрри, Тӑвай, Хӗрлӗ Чутай, Шупашкар, Элӗк районӗн пикисем пулӗҫ. Шупашкар хулинчен те пӗр хӗр хутшӑнӗ.
Ӑмӑртуҫӑсен чи хитре, чи маттур, чи сӑпайлӑ, чи ӗҫчен пике вырӑнне йышӑнма хӑйсене тӗрлӗ енчен кӑтартма тивӗ — чӑваш халӑх йӑли-йӗркисемпе ун кун-ҫулне те пӗлмелле, чӑваш тумне тӑхӑнса хӑйсен илемне те кӑтартмалла, пултарулӑхпа та палӑрмалла. Ӑмӑрту вӗҫӗнче вӗсен тата жюрие чӑвашсен апат-ҫимӗҫӗпе хӑналамалла. Паллах, хӑйсем хатӗрленӗскерпе, лавккара туяннипе мар.
Мала тухнӑ хӗр пӗтӗм Раҫҫей шайӗнчи «Чӑваш пике» ӑмӑртӑва хутшӑнӗ — унта вара ытти регисонсенчи пикесемпе тупӑшса маттурлӑха кӑтартма тивӗ. Ӑмарту Шупашкарта (иртӗ ҫулсенче Мускавра ытларах иртетчӗ) кӑҫалах иртӗ.
«Халап хапха тӑрринче» литература ӑмӑртӑвӗн пӗтӗмлетӗвне тума вӑхӑт ҫитрӗ.
Пурӗ 73 хайлав йышӑнтӑмӑр. Ярса парасса ытларах та ярса панӑччӗ ӗнтӗ, анчах та хӑшӗ-пӗрисене йышӑнма май килмерӗ. Хайлавсене йышӑннӑ май ҫакӑ сисӗнчӗ — конкурс положенине чылайӑшӗ тимлӗн вуламан. Ӑмӑртун йӗрки-шывӗ тӑрӑх пирӗн пата хайлавне кӑна мар, халапне те ярса памалллаччӗ. Хӑшӗ-пӗри кун пирки манса кайнӑ. Йышӑннисен шучӗ ытла та сахалланса каясран ҫӑлкуҫне те пулин кӑтартнисене пурне те йышӑнтӑмӑр.
Йышӑннӑ хайлавсенчен 6 ушкӑн йӗркелерӗмӗр. Хӑш-пӗр ушкӑнра сӑвӑ сахал ярса панӑран вӗсене ыттисемпе пӗрлештертӗмӗр. Вырӑнсене ҫапла уйӑртӑмӑр:
* 1 вырӑн. Дарья Мидукова ҫырнӑ «Иртни...» сӑвӑ. Ҫӗмӗрле районӗ, Хутарти И.Н. Ульянов ячӗллӗ гимнази.
* 2 вырӑн. Надежда Сергеева ҫырнӑ «Пырса курӑр манӑн ялӑма» очерк. Сӗнтӗрвӑрри хули, Атӑлҫи пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан тӗп шкул.
* 2 вырӑн.
Иртнӗ уйӑхра Хӗрлӗ Чутайӗнчи В.Толстов-Атнарский ячӗллӗ «Ҫын тата ҫутҫанталӑк» халӑх музейне уҫнӑранпа 30 ҫул ҫитнине халалланӑ савӑнӑҫлӑ каҫ иртнӗ. Уява район пуҫлӑхӗ Александр Криков, ЧР Культура министерствин ӗҫченӗ Татьяна Дмитриева, Чӑваш наци музейӗн специалисчӗсем, ятарласа чӗннӗ хӑнасем, юрӑ-ташӑ ӑстисем пуҫтарӑннӑ.
Хӗрлӗ Чутай салинчи музей 1979 ҫулхи пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче чӑмӑртаннӑ. 1988 ҫулта «халӑх» ята тивӗҫнӗ. Кӑҫалтан вӑл В.Толстов-Атнарскин ячӗпе ҫӳрет. Юлашки ҫулсенче аваллӑх управҫи халӑх тумӗпе, ал ӗҫ ӑстисен хатӗрӗсемпе самай пуянланнӑ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: «Хыпар» хаҫат
«Халап хапха тӑрринче...» литература ӑмӑртӑвӗн пӗрремӗш пайӗ, хайлавсем йышӑнасси, вӗҫленчӗ.
Пурӗ 70 яхӑн хайлав ҫитрӗ. Ку пӗлтӗрхинчен сахалтарах, кризис алхасни сисӗнет-ши? :). Кӑҫалхи ӑмӑртӑва пур районтан та хутшӑннӑ тесен те йӑнӑш пулмӗ пулӗ. Паллах, Пӑрачкав, Улатӑр районӗсене шута илмӗпӗр — конкурсӗ пирӗн чӑвашла. Уйрӑмах Елчӗк, Хӗрлӗ Чутай, Элӗк, Вӑрмар, Канаш районӗнчен нумай хайлав килчӗ.
Ултӑ ӗҫе йышӑнаймарӑмӑр. Пӗри пӗлтӗрхи хайлава ярса панӑ (унпа вырӑн та йышӑннӑччӗ), теприсем е топонимсене ҫеҫ ӑнлантарса панӑ (ку ӑслӑлӑх конкурсӗ мар, литература ӑмӑртӑвӗ) е ӗҫе ярса панӑ чухне йӑнӑшсем тунӑ, пире кирлӗ информацие кӑтартман. Енчен те хутшӑнакан ни хӑш ҫулхине, ни класне палӑртман пулсан — пирӗн ӑна хӑш ушкӑна кӗртмелле тет?
Ҫӑвӑн 13-мӗшӗнче эпӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университетӗнче журналиста вӗренекен студентсемпе тӗлпултӑм. Виҫҫӗмӗш курсра пӗлӳ пухакансене «Халап хапха тӑрринче...» литература конкурсӗ пирки каласа патӑм, вӗсен ыйтӑвӗсем ҫине хуравларӑм. Студентсем конкурса хутшӑнма шантарчӗҫ.
Ӑмӑрту майӗпен малалла пырать. Пӗлетӗр, ӗнтӗ, хайлавсене эпир чӳкӗн 1-мӗшӗччен йышӑнатпӑр. Пӗрремӗш хутшӑнакансен ӗҫӗсем те киле пуҫларӗҫ. Нумай пулмасть Хӗрлӗ Чутай районне кӗрекен Хусанушкӑн тӗп шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литературӑна вӗрентекен Светлана Яруткина хӑйӗн сӑввисене ярса пачӗ: пӗри «Сӗнтӗкҫырми ялӗ» ятлӑ, тепри — «Хапӑс».
+13.3 °C